Er valt veel te leren als je gaat trouwen. Ook al heb je jarenlang prima voor jezelf kunnen zorgen, denk je, toch wordt alles anders. Het vullen van de vaatwasser, hoe hoeslakens om het dekbed moeten: je weet er blijkbaar niets van. Gebruik van de wasmachine, jaren gedaan, verboden. Heel veel wat je geleerd hebt: onjuist. Het huwelijk is een prima oefening in ontleren in een VUCA wereld met heel veel Volatility, Uncertainty, Complexity en Ambiguity. Het huwelijk als reis met onbekende bestemmingen, waar je de rauwe turbulentie van het leven ontmoet, de onvoorspelbaarheid accepteert, de complexiteit omarmt, de ambiguïteit tolereert. En het blijft ook zo. Deze week nog kreeg ik te horen: let je wel een beetje op je woorden bij je kleinzoon? Opa gaat even sanitair ontspannen. Zucht.
Dat ontleren in die VUCA-wereld kwam weer mooi naar voren bij de begeleiding van mijn laatste langstudeerders op weg naar hun HBO diploma. Als docent zou ik al vakantie hebben nu, en als mens werk ik nog even door. Zolang mijn studenten blijven proberen blijf ik ze ondersteunen. Die strijd tussen docent, proces en regels, en mens los ik eigenlijk altijd op door de vraag van mijn manager te beantwoorden: wat zou je willen als het jouw kind was?
Toch valt op dat veel van de vertraging van mijn studenten bij stage en afstuderen terug te voeren valt op het onvermogen om te ontleren en het nieuwe te omarmen. De docent heeft ze geleerd hoe het moet, op die ene, duidelijk afgebakende manier. Het einddoel ligt vast, de weg is lineair, de methoden, technieken en modellen zijn vastgelegd, op voorhand. Als ze bijna 4 jaar lang in dat stramien hebben geleerd valt de praktijk soms enorm tegen. Er is ineens veel meer onzekerheid bij hun onderzoek. De complexiteit van de praktijk is vele malen groter dat de abstracte onderwijs setting. De ambiguïteit van de opdrachtgever en stakeholders lijkt elke voortgang van de stage telkens in de weg te zitten.
Deel van mijn werk is dan wat blond naïeve vragen te stellen. Wat was ook alweer het hoofddoel, wie is de klant, wat is waarde voor je opdrachtgever? En mooi dat je die modellen op school hebt geleerd, maar als ze gewoon niet werken, denk je dat er andere modellen te vinden zijn? Andere technieken? Een andere aanpak? Ja maar mijnheer, zo moet dat toch, zo heb ik dat geleerd! Mooi man, dit is de echte wereld. Dit is een VUCA-werkelijkheid. Welkom! Wat een docent zegt is vast wel waar binnen de context van het leslokaal. En hoeveel praktijkervaring met het bedrijfsleven heeft je docent? Recentelijk nog? Vertrouw veel meer op jezelf, ga af op wat jou het beste lijkt. Resultaat boven conformiteit. Klantwaarde boven onderwijs werkelijkheid.
Studenten die in jaar 4 nog moeten leren te ontleren, is dat wel juist? Klopt dat wel? Want waar zit dat ontleren in ons onderwijs? En wat is dat: ontleren? Ontleren is de kunst van het loslaten van een voorheen logische praktijk aanpak, een gewoonte. Dat wat we met onze ogen dicht kunnen doen, is plotseling niet meer hetzelfde, niet meer de juiste manier. Ontleren is een cruciaal onderwijs hulpmiddel dat studenten in staat stelt objectief te kijken naar een patroon, daar mee te stoppen en ruimte te maken voor nieuw leren, een nieuwe aanpak, een nieuw patroon. Als we willen dat onze studenten bijblijven met de transformaties die zich voordoen in alle aspecten van hun toekomstig werkzaam leven, is het net zo noodzakelijk om te leren oudere systemen los te laten om ruimte te maken voor nieuwe systemen, als het aanleren van nieuwe systemen zelf.
En wat betekent dat voor ons als docenten? We moeten ons onderwijs aanpassen, uitbreiden. We kunnen onze evaluatiemethoden opnieuw bekijken, onze rol als facilitator van nieuw leren herdefiniëren. De moed vinden om onze houding tegenover schijnbaar falen te veranderen. Veel meer het proces beoordelen, niet alleen het eindproduct.
En voor de duidelijkheid: dit is niet een eenmalige cursus. De cursus omgaan met teleurstellingen gaat helaas niet door. Het is denk ik veel meer een element dat in het hele curriculum, in elke cursus, in elke module moet worden opgenomen. Vanaf het eerste jaar, waar studenten beginnen met het opbouwen van een basiskennis, tot het vierde jaar, waar ze deze kennis in praktijk brengen, moet het concept van ontleren voortdurend aanwezig zijn. Ja, dit brengt een mooie set uitdagingen met zich mee. Ja, dit zal waarschijnlijk weerstand oproepen. Maar we moeten het doen. We moeten deze verandering omarmen. Ontleren in een VUCA wereld. Verplicht in goed HBO ICT onderwijs.
Recent Comments